Decydując się na psychoterapię, musimy pamiętać, że psychoterapeuta będzie chciał z nami podpisać kontrakt terapeutyczny. Kontrakt terapeutyczny to formalna lub nieformalna umowa pomiędzy terapeutą a pacjentem, która określa zasady i cele współpracy w procesie terapii. Jest to istotny element pracy terapeutycznej, który pomaga zbudować ramy relacji terapeutycznej, zapewniając jasne zasady działania, odpowiedzialności oraz oczekiwań obu stron.
Każdy kontrakt terapeutyczny może się różnić w zależności od rodzaju terapii (indywidualna, grupowa, rodzinna), podejścia terapeutycznego (np. psychodynamiczne, poznawczo-behawioralne, humanistyczne) i specyfiki relacji terapeutycznej. Ważne jest, aby kontrakt był dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz stylu i praktyki terapeutycznej.
Warto też podkreślić, że chociaż kontrakt terapeutyczny jest ustaleniem formalnym, nie musi przyjmować formy pisemnej, choć w niektórych przypadkach (szczególnie w placówkach klinicznych) jest to preferowane. Niekiedy kontrakt zawierany jest ustnie, a jego szczegóły są omawiane podczas pierwszych sesji.
Cechy kontraktu terapeutycznego:
1. Transparentność: Kontrakt pozwala stworzyć przejrzystość w relacji terapeutycznej, co jest kluczowe dla budowania zaufania między pacjentem a terapeutą.
2. Granice: Pomaga określić granice profesjonalnej relacji terapeuta-pacjent, co może zapobiegać nieporozumieniom i nieodpowiednim zachowaniom.
3. Realistyczne cele: Ustalenie wspólnych, realistycznych celów terapii, które są dostosowane do potrzeb i możliwości pacjenta. Mogą to być np. kwestie związane ze zdrowiem psychicznym, zmianą zachowań lub poprawą relacji międzyludzkich.
4. Odpowiedzialność: Kontrakt ułatwia zrozumienie, kto za co jest odpowiedzialny w procesie terapeutycznym. Na przykład, terapeuta jest odpowiedzialny za profesjonalne prowadzenie sesji, a pacjent np. za regularne uczestnictwo w terapii i angażowanie się w proces.
5. Zasady sesji: Określenie formalnych aspektów terapii, takich jak:
– Częstotliwość i długość sesji (np. czy spotkania odbywają się raz w tygodniu, ile trwają).
– Koszt terapii i sposób płatności.
– Zasady odwoływania sesji (np. ile czasu przed spotkaniem pacjent musi poinformować o nieobecności).
– Poufność i zasady dotyczące jej ochrony i wyjątki od poufności (np. kiedy terapeuta może przekazać informacje innym osobom).
6. Czas trwania terapii: Kontrakt może zawierać ustalenia dotyczące przewidywanego czasu trwania terapii, choć często dodatkowo ustala się możliwość elastycznego podejścia do tego aspektu.
7. Przeglądy postępów: W ramach kontraktu mogą być ustalone okresowe przeglądy postępów, aby ocenić, czy terapia idzie zgodnie z planem i czy zasady kontraktu nie wymagają zmian.
8. Zmiana lub zakończenie terapii: Kontrakt może także zawierać ustalenia dotyczące okoliczności, w których terapia może zostać zakończona lub zasady, na jakich może nastąpić zmiana terapeuty lub zakończenie współpracy.
Do czego służy kontrakt terapeutyczny?
1. Struktura – Daje terapii jasne ramy i poczucie porządku, co szczególnie ważne w przypadku osób, które mogą doświadczać chaosu emocjonalnego lub mają trudności z organizacją swojego życia.
2. Ułatwienie postępu – Jasno określone cele i zadania pomagają obu stronom skupić się na osiągnięciu konkretnych efektów, co sprzyja skuteczności terapii.
3. Zwiększenie odpowiedzialności – Zarówno pacjent, jak i terapeuta wiedzą, jakie są ich obowiązki i oczekiwania. Pacjent może czuć się bardziej zobowiązany do pracy nad sobą, jeśli ma świadomość, jakie konkretne kroki zostały mu powierzone.
4. Minimalizacja nieporozumień – Dzięki jasno sprecyzowanym zasadom, zminimalizowane zostają potencjalne konflikty dotyczące takich kwestii jak terminowość, płatności, czy oczekiwania wobec samego procesu terapeutycznego.
5. Budowanie zaufania – Kiedy pacjent widzi, że terapeuta działa zgodnie z określonymi zasadami, może czuć się bardziej bezpiecznie i budować zaufanie wobec osoby prowadzącej terapię.
Podsumowując na kontrakt terapeutyczny składają się takie elementy jak:
– Cele terapii (co pacjent chce osiągnąć).
– Jak często będą odbywać się spotkania.
– Jakie jest wynagrodzenie za sesję.
– Jakie są zasady odwoływania lub przekładania sesji.
– Jak długo pacjent planuje uczestniczyć w terapii (jeśli wiadomo na początku).
– Kwestie dotyczące poufności.
– Obowiązki pacjenta (np. praca własna pomiędzy sesjami).
– Zgoda na ewentualną interwencję kryzysową.
Agata Grobelna